archeologia

Drodzy Mieszkańcy Miechowa i okolic!

Pragniemy Was poinformować, że od czerwca 2002 na terenie Miechowszczyzny działa Sekcja Archeologiczna, której członkowie – i założyciele zarazem – pracują pod egidą Miechowskiego Towarzystwa 1163 roku.
Zwracamy się do Was z apelem o udzielanie wszelkich informacji dotyczących zabytków archeologicznych i historycznych. Cenne są informacje zarówno o miejscach stanowisk archeologicznych, jak i przypadkiem znalezionych zabytkach. Często w trakcie prac rolnych lub budowlanych znajdowane są przedmioty, które mogą wzbogacić wiedzę o naszym regionie.
Od woli znalazcy zależy, czy zostaną przekazane do zbiorów Muzeum Regionalnego w Miechowie. Duże znaczenie ma też samo opisanie zabytków i zaznaczenie na mapie miejsca znalezienia.
W przypadku przedmiotów odkrytych w czasie np. prac budowlanych należy natychmiast skontaktować się z Sekcją Archeologiczną, ponieważ niefachowe wydobycie powoduje, że zostaje zniszczony kontekst miejsca wydobycia – dostrzegalny tylko przez wykwalifikowanych archeologów – i zostaje obniżona ich wartość historyczna i naukowa.

Działalność Sekcji obejmuje teren powiatu miechowskiego (ewentualnie przyległe tereny). Do współpracy bądź członkostwa w sekcji zapraszamy osoby zainteresowane tą tematyką. Za wszelkie informacje z góry dziękujemy i mamy nadzieję, że przyczynią się do zwiększenia wiedzy o naszym regionie i naszych przodkach. Wierzymy, że nasza współpraca już wkrótce zaowocuje i z czasem poznamy dogłębnie historię naszych ziem.

Zarząd Sekcji Archeologicznej.

Adres kontaktowy:
e-mail: sekcjarch@wp.pl

Dokonania

Najważniejsze odkrycia i osiągnięcia Sekcji Archeologicznej Miechowskiego Towarzystwa 1163 roku.

Opisane poniżej odkrycia (z wyjątkiem znaleziska z rejonu Pilicy) pochodzą z terenu Miechowszczyzny, czyli powiatu miechowskiego lub terenów przyległych. Miejscowości, z których pochodzi część zabytków, nie zostały podane ze względów bezpieczeństwa. W Polsce są osoby trudniące się niefachowym rozkopywaniem stanowisk archeologicznych, które stanowią duże zagrożenie dla tych miejsc. Celowe niszczenie i odkopywanie zabytków bez odpowiednich zezwoleń jest w Polsce karalne. Dokładniejsze dane na temat zabytków mogę udzielić kompetentnym osobom w zakresie historii, archeologii - telefonicznie lub za pomocą maila.

1. MEDALIK BENEDYKTYŃSKI

medalik-02Pochodzi z końca XVII bądź z XVIII medalik-01wieku. Został wykonany z mosiądzu. Na I stronie znajduje się przedstawienie Św.Benedykta ze swoimi atrybutami oraz napis łaciński.

Na II stronie znajduje się krzyż oraz magiczne znaki mające chronić właściciela (tzw.Modlitwa do Św. Zachariasza). Medaliki tego typu były wyrabiane w tym czasie w dużych ilościach przez Benedyktynów. Medalik został znaleziony przypadkowo przy kościele Bożogrobców w Miechowie.

2. ZABYTKI NEOLITYCZNE

2siekieryPan Bartłomiej Szastak przekazał poprzez Sekcję Archeologiczną do Muzeum Regionalnego w Miechowie (29.09.2002) ciekawą kolekcję zabytków neolitycznych i z wczesnego okresu epoki brązu. Obecnie materiał jest opracowywany w Muzeum Archeologicznym w Krakowie.

Lista eksponatów przekazanych do muzeum: siekiery krzemienne, toporek kamienny, przęśliki, narzędzia krzemienne, narzędzia kamienne, kawałki ceramiki.

3. GRÓB SZKIELETOWY

Kolejnym sukcesem Sekcji Archeologicznej było odnalezienie denarczęściowo już zniszczonego grobu szkieletowego. Wkrótce zostały podjęte badania ratownicze współorganizowane przez Sekcję Archeologiczną, a kierowane przez dra Piotra Włodarczaka z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Krakowie
Lista eksponatów przekazanych do muzeum: siekiery krzemienne, toporek kamienny, przęśliki, narzędzia krzemienne, narzędzia kamienne, kawałki ceramiki.

3szkieGrób wyposażony był w 2 denary Bolesława Krzywoustego oraz w żelazny nożyk. Na szczególną uwagę zasługują monety – jedna położona przy ręce, druga zaś przy kolanie zmarłego. Monety datuje się od 1113 do około 1125 roku i zostały wybite w Krakowie, choć z dwóch rożnych stempli. Ciekawym motywem jest przedstawienie na awersie: stojący rycerz z tarczą i włócznią (Bolesław Krzywousty) przed siedzącym św. Wojciechem, który jednej trzyma w ręce księgę Ewangelii, zaś druga ręka podniesiona jest w geście błogosławieństwa. Św. Wojciech zginął ok. 997 roku, lecz na monecie umieścił go dopiero Bolesław Krzywousty. Władca odniósł się do świętego w związku z pokutą po zabójstwie swojego brata Zbigniewa. Na rewersie monet znajduje się krzyż wraz z częściowo zachowanym imieniem Wojciecha (czyli łaciński ADALBERTUS; w przypadku odkrytych monet: ADALABIBUS?). W średniowieczu, wraz z wprowadzeniem i rozwojem chrześcijaństwa, zanikały pogańskie metody wyposażania w dary, w tym monety. Odkrycie pokazuje, że stare zwyczaje przetrwały jeszcze przez dziesiątki lat, niejako mieszając się z wiarą chrześcijańską.

4. FIGURKA GLINIANA

4toporekKolejnym bardzo ważnym odkryciem jest fragment figurki glinianej ze szklanymi oczkami. Kilka lat temu udało mi się dotrzeć do ś.p. W. Florka, na którego posesji zostały odkryte ciekawe artefakty. W czasie prac budowlanych, wykopano dwie figurki antropomorficzne (czyli imitujące postać ludzką) wielkości ok. 10 cm.

W momencie skontaktowania się z panem W. Florkiem zachowane 4figurkabyły jedynie: główka jednej z figurek oraz fragment tułowia. Pozostałe części uległy zagubieniu bądź zniszczeniu. Ostatecznie figurka została przekazana do Muzeum Archeologicznego w Krakowie.
Po jednej z orek na tym stanowisku wyorana została czarka i pół kubka przeworskiego, które wraz z toporkiem i pozostałymi fragmentami przekazałem do muzeum miechowskiego.

Figurka związana jest z kulturą przeworską (ok. 2000 lat), a z terenu Polski znane są tylko pojedyncze znaleziska tego typu. Bardzo ciekawe jest przedstawienie oczu w postaci niebieskich szkiełek. Oprócz figurki, pan W. Florek przekazał fragmenty naczyń oraz bardzo ciekawy neolityczny toporek z bocznymi występami i nieukończonym otworem, który może mieć analogie z terenów na południe od Polski. Z tego stanowiska pochodzi gliniana czarka i fragment kubka kultury przeworskiej, które wraz z toporkiem i pozostałymi zabytkami znajdują się w Muzeum Ziemi Miechowskiej.

5. SMROKÓW - ODKRYCIE GROBU WOJOWNIKA SPRZED 4,5 TYS. LAT

amforaW październiku 2002 roku przy Zespole Szkół w Smrokowie, w trakcie szkieletmodernizacji rowu przydrożnego, robotnicy wykopali ceramiczną amforę. W szkole pracują (jako nauczyciele) członkowie Miechowskiego Towarzystwa 1163 r., dzięki czemu Sekcja Archeologiczna została o tym odkryciu powiadomiona. Po przybyciu na miejsce okazało się, że została wykopana amfora kultury ceramiki sznurowej, a w rowie widoczne są ślady obiektów archeologicznych. Po zabezpieczeniu naczynia przewiozłem je do Krakowa, gdzie sprawą zainteresował się dr Piotr Włodarczak z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Krakowie. Wspólnie z P. Włodarczakiem, Moniką Kamińską i Barbarą Witkowską przeprowadziliśmy badania ratownicze. Zgodnie z oczekiwaniami w eksplorowanej jamie znajdował się szkielet wojownika sprzed około 4,5 tysiąca lat.

siekerkaW wyposażeniu – oprócz wcześniej wykopanej amfory – znajdowały się: kamienny topór bojowy (będący atrybutem wojownika), siekiera z krzemienia świeciechowskiego, puchar gliniany tzw. doniczkowaty (w znacznej części zniszczony przez położone w rowie płyty kamienne). Szkielet został umieszczony w niszy od której odchodził korytarz do jamy wejściowej (ta część grobu znajduje się pod drogą). Prawdopodobnie w przeszłości znajdował się w tym miejscu kurhan. Dzięki badaniom stwierdzono, że jest to grób mężczyzny – wojownika, pochowanego na prawym boku, w pozycji skurczonej. Odkrycie zaowocowało kolejnymi badaniami w 2003 roku, dzięki czemu światło dzienne ujrzał szkielet okołopodczas prac dziesięcioletniego dziecka z kultury ceramiki sznurowej oraz grób szkieletowy z kultury ceramiki promienistej (około 4,5 tysiąca lat). Na stanowisku znaleziono także obiekty osadowe – jamy, paleniska – z kultury pucharów lejkowatych (neolit) i mierzanowickiej (wczesny brąz). Szczególnie interesująca jest jama mierzanowicka, na której dnie znajdował się szkielet konia – jest to jeden z najwcześniejszych dowodów na udomowienie przez człowieka tego ssaka na terenie Polski. Badania w 2002 roku zostały opublikowane w fachowym piśmie archeologicznym (Sprawozdania Archeologiczne, t.55, 2003), prasie (Gazeta Miechowska, Dziennik Polski, Gazeta Wyborcza, Gazeta Krakowska). Artykuł opisujący grób odkryty w 2002 roku oraz wiadomości o kulturze ceramiki sznurowej zamieściłem w Gazecie Miechowskiej nr 118 (styczeń 2003).

6. AMFORKA ZE SMROKOWA

W trakcie badań w 2002, wraz z Piotrem Włodarczakiemamforka pozyskaliśmy do badań od miejscowej ludności rozbitą amforkę kultury ceramiki sznurowej (typ III wg J. Machnika), która datowana jest na ok. 4200 – 4400 lat.

W 2013 roku dzięki działaniom Sekcji Archeologicznej i Muzeum Ziemi Miechowskiej, znalazca, tj. p. Irena Kawalec, przekazała amforę do zbiorów muzealnych. Publikacja amforki znajduje się w Sprawozdaniach Archeologicznych nr 55, 2003.

7. GRÓB CELTYCKI

Grób datowany był wstępnie na okres La Tene C1 (około 2200 lat temu), jednak obecnie uważa się, że pochodzi z późnego okresu rzymskiego (ok. 1700 lat). Został znaleziony przypadkowo. Wykopane zostały trzy naczynia, z których zachowało się tylko jedno. Był to grób ciałopalny, popielnicowy. Odkrycie zostało zgłoszone do odpowiednich placówek archeologicznych, a miejsce znalezienia oznaczone na mapie. Planowane są badania ratownicze, w celu dokonania ewentualnych dalszych odkryć. Naczynie wkrótce trafi do Muzeum Ziemi Miechowskiej. Duża część osad lub cmentarzysk archeologicznych jest niszczona w wyniku prac rolnych, budowlanych itp. O znajdujących się w ziemi zabytkach nie zawsze powiadamiany jest wojewódzki konserwator. W jednej z podmiechowskich miejscowości prowadzona była niwelacja sporego terenu pod budowę boiska piłkarskiego. Niestety na jego części mieści się wielokulturowa osada (neolit, epoka brązu, żelaza….), a także cmentarzysko szkieletowe (neolit?). Po przybyciu na miejsce okazało się, że na zniwelowanym terenie porozrzucane są artefakty (skorupy, krzemienie, kości), a także kości ludzkie (czaszki!, miednice…). Natychmiast został powiadomiony wojewódzki konserwator.

8. ODKRYCIA W MIECHOWIE

Zabytki pochodzące z osady wielokulturowej w Miechowie w postaci dwóch paciorków szklanych: celtyckiego i rzymskiego – datowanych na ok. 2000 lat – zostały przekazane do Muzeum Ziemi Miechowskiej. Materiał kultury łużyckiej (około 3000 lat) został pozyskany od rodziny znalazcy w rejonie Racławic. W jego skład wchodzą duże części naczyń glinianych (w tym prawie kompletne naczynie) oraz inne ciekawe zabytki. Odkrycie zostało zgłoszone do wojewódzkiego konserwatora, a zabytki znajdują się w muzeum.

9. PRADŁA, POW. ZAWIERCIE, WOJ. ŚLĄSKIE

Około 30 lat temu w okolicy miasta Pilicy został znaleziony granitowy kamień o wysokości ok. 70 cm, z widocznymi śladami obróbki i żłobień. Razem z członkiem Sekcji, Andrzejem Pałką, zainteresowaliśmy się tym ciekawym odkryciem. Kształtem przypomina grzyba, lecz po dokładniejszym przyjrzeniu główka ma formę hełmu rycerskiego.

kamieńkamień kamieńKamień wymaga dokładniejszych badań. Na razie jego funkcja i pochodzenie nie do końca jest pewne. Prawdopodobnie jest to kamień milowy. Szukając źródeł historycznych, znalazłem informację o istnieniu XVI-wiecznej tzw. kuźnicy prądelnej w pobliskiej miejscowości i możliwe, że kamień jest z nią związany. Wraz ze współodkrywcą p. A. Banachem udaliśmy się na miejsce znalezienia, dzięki czemu możliwe będzie dokładne oznaczenie na mapie. Wspólnym staraniem kamień do Muzeum Ziemi Miechowskiej przekazał znalazca p. R. Religo z Charsznicy

10. SWOJCZANY

Przypadkowo w czasie prac rolnych został znaleziony żelazny grot włóczni. Jednak jego budowa i wielkość sprawiają, że naukowcy widzą w nim raczej atrapę prawdziwej broni. Prawdopodobnie znalezisko ma średniowieczne korzenie. Zabytek pozyskał członek Sekcji Archeologicznej, p. Andrzej Pałka i przekazał do Muzeum Miechowskiego, gdzie obecnie się znajduje.

11. PIOTRKOWICE WILELKIE, POW. PROSZOWICE

W 1954 roku w trakcie prac remontowych w Piotrkowicach Wielkich zostały wykopane: dwa zabytkowe toporki, krzemienie i – być może – inne zabytki.

siekierkaJeden z tych zabytków w postaci toporka kamiennego posiada członek Miechowskiego Towarzystwa 1163 roku, Włodzimierz Barczyński. Toporek kamienny pochodzi z kultury ceramiki sznurowej (typ II wg J. Machnika), czyli z trzeciego tysiąclecia p.n.e. Dzięki uprzejmości pana W. Barczyńskiego, zabytek został udostępniony do badań i opracowany przez Dorotę Łakomską i Barbarę Witkowską.

12. MUREK KAMIENNY Z OKOLIC MIECHOWA

W podmiechowskiej miejscowości odnalazłem profil z zachowanym fragmentem wapiennego murku, odsłonięty w trakcie powodzi w 1997 roku. Pomimo początkowych przypuszczeń o jego romańskim pochodzeniu, ostatecznie został uznany za nowożytny (być może XVII/XVIII wiek). Prawdopodobnie są to fragmenty podpiwniczenia.

W wyniku działalności Sekcji Archeologicznej zostały odkryte obiekty archeologiczne i pozyskane informacje od miejscowej ludności. Informacje te zostały zgłoszone do odpowiednich służb konserwatorskich w Krakowie. Oto najważniejsze z nich:

  • 2 lub 3 obiekty w profilu, w tym pozostałości chaty kultury malickiej(?) (ok. 6 tysięcy lat temu)
  • Obiekty w profilu (w tym kultury ceramiki wstęgowej rytej – ok. 7 tysięcy lat), będące fragmentem osady nie uwzględnionej w badaniach AZP (tzw. Archeologiczne Zdjęcie Polski)
  • Zgłoszenie o budowie na terenie osady bez nadzoru archeologicznego. Zebrany materiał z hałd oraz wykonany rysunek profilowy z obiektami został przekazany do Muzeum Archeologicznego w Krakowie.
  • Zgłoszenie o częściowym rozkopaniu dwóch grobów szkieletowych w czasie prac przydomowych
  • Zgłoszenie o rozkopaniu grobu szkieletowego wyposażonego w dwa naczynia gliniane(rozbite)
  • Wypożyczenie do badań marglowej neolitycznej siekiery, znalezionej w trakcie prac przydomowych. Obecnie znajduje się w prywatnych rękach
  • Wypożyczenie do badań zielonego paciorka szklanego z okresu wpływów rzymskich
  • Poinformowanie odpowiednich służb o szeregu przypadkowych znaleziskach archeologicznych dokonanych przez miejscową ludność.
  • inne (kilka ciekawych informacji jeszcze nie zostały sprawdzone)
Sekcja Archeologiczna nie skupia się tylko na pozyskiwaniu zabytków archeologicznych, ale także na zabytkach historycznych, a nawet przedmiotach znacznie młodszych, lecz związanych z naszym terenem (np. medalik benedyktyński lub przedwojenny kołowrotek przekazany do muzeum).
Dziękuję wszystkim osobom, które przyczyniły się pośrednio i bezpośrednio do tych odkryć.
Paweł Micyk